14: Böbrek Nakli

Nakil Öncesi Bilgiler

Böbrek nakli, tıp biliminde büyük bir ilerlemenin sonucudur.

Böbrek nakli, son dönem böbrek hastalığı (SDBH) için tercih edilen tedavi yöntemidir. Başarılı bir böbrek nakli, diyalize kıyasla daha iyi yaşam kalitesi ve daha uzun hasta sağkalımı sağlayabilir. Başarılı bir böbrek naklinden sonra hayat neredeyse normaldir. Böbrek nakli dört bölümden oluşur.

1. Nakil öncesi değerlendirme

2. Nakil cerrahisi

3. Nakil sonrası bakım

4. Kadavradan (‘beyin ölümü’ gerçekleşmiş bireyden) böbrek nakli

Böbrek Nakli Öncesinde Değerlendirme

Böbrek nakli nedir?

Böbrek nakli, sağlıklı bir böbreğin (canlı vericiden veya beyin ölümü gerçekleşmiş birisinden (kadavradan)) son dönem böbrek hastalığı (SDBH) tanısı konmuş birisine (alıcı) yerleştirildiği cerrahi bir işlemdir.

Böbrek nakli ne zaman gerekli olur?

Böbrek nakli, diyaliz tedavisi (hemodiyaliz veya periton diyalizi) almakta olan veya SDBH aşamasına gelmiş ama henüz diyaliz tedavisine başlanmayan hastalarda (pre-emptif böbrek nakli) gereklidir.

Böbrek yetersizliğinde nakil ne zaman gerekmez?

Akut böbrek yetmezliği olan hastalarda böbrek nakli yapılmamalıdır. Bir böbreğin bozulduğu ve diğer böbreğin normal olduğu durumlarda da yine böbrek nakli yapılmaz. Nakil, eğer böbrek yetmezliği geri dönüşsüz ise yapılmalıdır.

Böbrek naklinin keşfi kronik böbrek yetmezliği hastaları için bir çığır açmıştır.

Son dönem böbrek hastalığında böbrek nakli niçin gereklidir?

Diyaliz böbreklerin atık maddeleri filtre etme görevini bir dereceye kadar başarabilmektedir. Böbreklerin diğer fonksiyonlarını başaramamaktadır, bunların bir kısmı nakil ile daha iyi gerçekleştirilmektedir. Bundan dolayı, son dönem böbrek yetmezliği olan bir hastada için uygun verici olduğunda ve kontrendikasyon olmadığı durumlarda tam rehabilitasyon en iyi tedavi seçeneğini sunar. Böbrek nakli hayatları kurtarır ve neredeyse tamamen normal bir yaşam sunar ki bu da yaşamın bir hediyesi olarak kabul edilir.

Böbrek naklinin avantajları nelerdir?

Başarılı bir böbrek naklinin başlıca avantajları:

  • Böbrek fonksiyonlarının daha iyi yerine konması ve daha iyi yaşam kalitesi: Hastalar daha enerjik, daha dayanıklı, daha üretken olarak neredeyse normal ve aktif bir yaşam tarzı elde ederler.
  • Diyalizden bağımsızlık: Hastalar, diyaliz tedavisinin getirdiği uygunsuzluklardan, komplikasyonlardan, maliyetten ve zaman kaybından kaçınmış olurlar.
  • Daha uzun yaşam beklentisi: Böbrek nakli hastaları risk-eşleştrilmiş diyaliz hastalarından daha uzun yaşam beklentisine sahiptirler.
  • Daha az diyet ve sıvı kısıtlaması.
  • Maliyet etkinlik: Böbrek naklinin başlangıçtaki maliyeti yüksek olsa da giderler nakil sonrası ikinci-üçüncü yıllarda azalır ve genellikle devamlı diyaliz tedavisinde gerekli olandan daha azdır.
  • Cinsel yaşamda iyileşme, erkeklerde baba olma şansı ve kadınlarda gebe kalma şansının daha yüksek olduğu bildirilmiştir.
Başarılı bir böbrek nakli, nerede ise normal bir yaşam sunduğundan KBH-SDBH için en iyi tedavi seçeneğidir.

Böbrek naklinin dezavantajları nelerdir?

Böbrek nakli, birçok fayda sunmaktadır, fakat dezavantajları da vardır. Bunlar:

  • Ameliyat riski. Böbrek nakli genel anestezi altında gerçekleştirilen, operasyon sırasında ve sonrasında potansiyel rsikleri olan büyük bir cerrahi işlemdir.

  • Red riski. Vücudunuzun nakil yapılan böbreği %100 kabul edeceği garantisi yoktur. Fakat daha yeni ve daha iyi immunsupresif ilaçların olması ile geçmişle kıyaslandığında red etme riski daha düşüktür.

  • Kullanılacak ilaçlar. Nakilli hastaların takılan böbrekleri çalıştığı sürece düzenli olarak immunsupresif ilaçlar kullanmaları gerekecektir. İmmunsupresif ilaçların kesilmesi veya gerekli dozların tam olarak alınmaması red nedeniyle nakilli böbrekte yetersizlik riski oluşturmaktadır.

  • İmmunsupresif ilaçlarla ilgili riskler. İmmun cevabı ve reddi baskılayan ilaçlar ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Enfeksiyonların önlenmesi ve bazı kanser türlerinin gelişiminin taranması nakil sonrası bakımın bir parçasıdır. İlaçların kan basıncında artış, kan kolesterol ve şeker düzeylerinde artış gibi yan etkileri vardır.

  • Stres. Nakil öncesi verici bulmak için bekleme, naklin başarısı ile ilgili belirsizlik (nakledilen böbrekte yetersizlik gelişebilir) ve nakilden sonraki erken dönemde takılan böbreğin fonksiyonunu kaybedebileceği korkusu gibi endişe oluşturan durumlar vardır.

  • Başlangıçtaki yüksek maliyet.
AIDS, kanser veya diğer ciddi hastalıkları olan SDBH hastalarında böbrek nakli yapılmaz.

Böbrek nakline engel oluşturan durumlar nelerdir?

SDBH olan bir hastada şu durumlar var ise böbrek nakli önerilmez:

  • Ciddi aktif enfeksiyon
  • Aktif veya tedavi edilmemiş malignite
  • Ciddi psikolojik problemler veya zeka geriliği
  • Stabil olmayan koroner arter hastalığı
  • Dirençli konjestif kalp yetmezliği
  • Ciddi periferik arter hastalığı
  • Verici böbreğine karşı antikor varlığı
  • Diğer ciddi tıbbi problemler

Bir böbrek alıcısı için yaş limiti nedir?

Böbrek alıcısı için kesin bir yaş kriteri olmamakla birlikte, genellikle 5 ile 65 yaş arasındaki kişilere böbrek nakli yapılması önerilmektedir.

Nakil yapılacak böbrek kaynakları nelerdir?

Böbrek nakli için üç kaynak bulunmaktadır:

  • Canlı akraba vericiler: Alıcının kan bağı bulunan 4. dereceye kadar yakınları.
  • Canlı akraba olmayan vericiler: arkadaşlar, eşler veya yakınlar.
  • Kadavra vericiler: Beyin ölümü gerçekleşmiş kişiler.

İdeal böbrek vericisi kimdir?

Tek yumurta ikizleri, nakil sonrası yaşama şansı en yüksek olan ideal böbrek vericileridir.

Aile bireylerinin verici olduğu böbrek nakli çoğunlukla başarı ile sonuçlanır.

Kimler böbrek vericisi olabilir?

Doku tipi, kan grubu ve doku karşılaştırmaları alıcı ile uyumlu olduğu sürece iki böbreği olan sağlıklı kişiler bir böbreklerini verebilirler. Genel olarak, vericilerin 18 ile 65 yaş aralığında olması istenir.

Kan grubu, böbrek vericisinin seçimini nasıl belirler?

Kan gurbu uyumu böbrek naklinde çok önemlidir. Alıcı ve verici aynı veya uyumlu kan gruplarına sahip olmalıdır. Aynı kan transfüzyonunda olduğu gibi, O kan grubu ‘genel verici’ olarak kabul edilir (Aşağıdaki tabloya bakınız).

Alıcı kan grubu Verici kan grubu
O O
A A veya O
B B veya O
AB AB,A, B veya O

Kimler böbrek vericisi olamaz?

Canlı bir verici, böbrek bağışında bulunmasının güvenli olmasını sağlamak için tıbbi ve psikolojik olarak iyice değerlendirilmelidir. Diyabet, kanser, HIV, böbrek hastalığı, yüksek tansiyon ve herhangi bir önemli medikal veya psikiyatrik hastalık varsa kişi böbrek bağışında bulunamaz.

Canlı böbrek vericisinin muhtemel riskleri nelerdir?

Potansiyel bir verici, böbrek bağışında bulunmasının güvenli olmasını sağlamak için iyice değerlendirilir. Tek böbrek ile birçok verici sağlıklı bir yaşam sürer.

Böbrek vermek güvenlidir ve KBH hastalarının hayatlarını kurtarır.

Böbrek bağışından sonra cinsel yaşam etkilenmez. Bir kadın çocuk sahibi olabilir ve bir erkek baba olabilir. Böbrek nakli cerrahisinin potansiyel riskleri, diğer büyük cerrahilerle aynıdır. Böbrek vericilerinde böbrek hastalığına yakalanma riski, yalnızca bir böbrekleri olması nedeniyle daha yüksek değildir.

Çapraz böbrek nakli nedir?

Canlı vericiden böbrek nakli, kadavradan böbrek nakline veya diyaliz üzerine birçok avantaja sahiptir. Son dönem böbrek hastalığı olan birçok hasta, sağlıklı ve istekli potansiyel böbrek vericilerine sahiptir, ancak kan grubu veya doku uyumsuzluğu engel oluşturur.

 

 

Çapraz böbrek nakli (canlı verici böbrek değişimi, canlı verici değiş tokuşu veya böbrek takası olarak da bilinir) şudur ki, iki uyumlu çift oluşturmak için iki uyumlu olmayan verici/alıcı arasında canlı böbrek vericilerinin değişimine izin veren yöntemdir. Bu işlem, ikinci verici birinci alıcı için uygunsa ve ilk verici ikinci alıcı için (yukarıda gösterildiği gibi) uygunsa yapılabilir. Bağışlanan böbrekleri uyuşmayan iki çift arasında değiş tokuş ederek iki adet uyumlu nakil yapılabilir.

Pre-emptif böbrek nakli nedir?

Böbrek nakli genellikle bir süre diyaliz tedavisiden sonra gerçekleşir. Böbrek nakli, böbrek fonksiyonu 20 ml/dk nın altına düştüğünde sürekli diyaliz başlanmadan once yapılabilir.

Bu durum pre-emptif böbrek nakli olarak isimlendirilir. Pre-emptif böbrek nakli, diyalizin maliyeti, uygunsuzluğu veya riskinden kaçınıldığı ve diyalize başladıktan sonra yapılan nakilden daha iyi greft ömrüne sahip olduğu için, SDBH olan ve tıbbi olarak uygun olan hastalarda böbrek yerine koyma tedavisi için en iyi seçenektir. Faydalarından dolayı, SDBH’da eğer uygun bir verici mevcutsa pre-emptif böbrek nakli mutlaka düşünülmelidir.

Nakil Cerrahisi

Nakil Cerrahisi

 Böbrek nakli nasıl yapılır?

Ameliyattan önce hem alıcının hem de vericinin (canlı böbrek nakli vericisinde) nakli ve emniyetini sağlamak için tıbbi, psikolojik ve sosyal değerlendirme yapılır. Testler ayrıca uygun kan grubu, HLA uyumu ve çapraz doku eşleşmelerini de içerir.

Böbrek nakli, nefrolog, nakil cerrahı, patolog, anestezi uzmanı, diğer tıbbi destek ekibi (kardiyolog, endokrinolog vb.), hemşire ve nakil koordinatöründen oluşan bir ekip çalışmasıdır.

İşlemin kapsamlı bir şekilde açıklanmasından sonra, onay formunun dikkatli bir şekilde okunması, hem alıcı hem de vericinin (canlı böbrek bağışında) rızası alınır.

Böbrek naklinde, diğer böbreklere dokunulmadan yeni böbrek karın alt kısmına yerleştirilir.

  •  
  • Canlı vericiden böbrek nakil işleminde, hem alıcı hem verici aynı anda ameliyat edilir.
  • Canlı vericiden böbrek nakil işleminde, hem alıcı hem verici aynı anda ameliyat edilir.
  • Canlı vericiden böbrek nakli ameliyatında genellikle sol böbrek, açık ameliyat veya laparoskopi ile vericiden alınır.
  • Çıkarıldıktan sonra, böbrek özel bir soğuk solüsyon ile yıkanır ve daha sonra alıcının karnının sağ alt (pelvik) kısmına yerleştirilir.
  • Çoğu durumda, alıcının eski hastalıklı böbrekleri çıkarılmaz.
  • Böbrek kaynağı canlı bir verici olduğunda, nakledilen böbrek genellikle derhal çalışmaya başlar. Ancak, böbrek kaynağı kadavra verici ise, nakledilen böbreğin çalışması bir kaç gün veya hafta alabilir. Eğer nakledilen böbreğin fonksiyonu gecikirse, böbrek fonksiyonları yeterli düzeye gelinceye kadar alıcı diyalize ihtiyaç duyabilir.
  • Nakilden sonra, Nefrolog alıcının takibini yapar ve ilaçlarını ayarlar. Canlı vericiler de gelişebilecek sağlık sorunları için düzenli olarak taranmalı ve izlenmelidir.

Nakil Sonrası Bakım Ve İlaçlar

Nakil Sonrası Bakım

Nakil sonrasında muhtemel komplikasyonlar nelerdir?

Nakil sonrası muhtemel komplikasyonlar böbrek reddi, enfeksiyon, ilaç yan etkileri ve ameliyat sonrası komplikasyonlardan oluşmaktadır. Nakil sonrası bakımda önemli hususlar şunlardır:

  • Böbrek nakli sonrası ilaçlar ve böbrek reddi
  • Nakledilen böbrekleri sağlıklı tutmak ve enfeksiyonları önlemeye yönelik önlemler.

Böbrek nakli sonrası ilaçlar ve böbrek reddi
Böbrek nakli ameliyat sonrası bakımı diğer rutin cerrahilerden nasıl
farklıdır?

Rutin cerrahinin çoğunda, yaklaşık 7-10 gün boyunca cerrahi sonrası ilaçlar ve bakıma ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak, böbrek naklinden sonra, ömür boyu düzenli ilaçlar ve titiz bir bakım zorunludur.

Böbrek reddi nedir?

Vücudun bağışıklık sistemi, zararlı bakteri, virüsler gibi yabancı proteinleri ve antijenleri tanımak ve yok etmek için tasarlanmıştır. Alıcının bağışıklık sistemi, nakledilen böbreklerin "kendi" olmadığının farkına vardığında nakledilen böbreklere saldırıya geçer ve onu yok etmeye çalışır. Vücudun doğal savunması tarafından nakledilen böbreğe yapılan bu saldırı red olarak bilinir. Red, nakledilen böbrek organ nakli alıcısı tarafından kabul edilmediğinde oluşur.

Böbrek nakli sonrası en önemli komplikasyonlar red, infeksiyon ve ilaç yan etkileridir.

Böbrek reddi ne zaman oluşur ve etkisi nedir?

Nakledilen böbreğin reddi, transplantasyondan sonra herhangi bir zamanda, en yaygın olarak ilk altı ayda ortaya çıkabilir. Reddin şiddeti hastadan hastaya değişiklik gösterir. Çoğu red hafiftir ve kolaylıkla uygun immünsupresif tedavi ile tedavi edilir. Bununla birlikte, bazı hastalarda red tedaviye yanıt vermeyecek kadar şiddetli olabilir ve sonuçta böbrekleri hasara uğratır.

Nakil sonrası hastalar rejeksiyonu önlemek için hangi ilaçları almalıdırlar?

  • Vücudun bağışıklık sistemi nedeniyle, her zaman nakledilen böbreklerin reddedilme riski vardır.
  • Vücudun bağışıklık sistemi baskılanırsa, reddetme riski azalır. Ancak, hasta hayatı tehdit eden enfeksiyonlara yakalanma riski ile karşı karşıya kalır.
  • Böbrek nakli sonrası immun sistemi değiştirmek ve reddi önlemek için hastalara özel ilaçlar verilir. Ancak bu ilaçlar hastaların enfeksiyonlarla savaşabilme yeteneğini minimum düzeyde etkiler. Bu özel ilaçlar immunsupresif ilaçlar olarak bilinir.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan immunsupresif ilaçlar takrolimus / siklosiporin, mikofenolat mofetil (MMF), sirolimus/ everolimus ve prednizolon dur.

Hastanın böbrek nakli sonrasında immunsupresif ilaçlara ne kadar devam etmesi gerekir?

İmmunsupresif ilaçlara, nakledilen böbrekler çalıştığı sürece, hayat boyu devam edilmesi gereklidir. Böbrek naklinden hemen sonraki dönemde, bir çok ilaç verilir ancak zaman içinde ilaçların sayıları ve dozları azaltılır.

Böbrek nakli sonrası ilaç tedavisi böbrek reddinin önlenmesi için zorunludur.

Böbrek nakli sonrası hastalar başka ilaçlara ihtiyaç duyar mı?

Evet. Böbrek nakli sonrası, immunsupresif ilaçlara ek olarak, hipertansiyon ilaçları, kalsiyum, mide koruyucu ilaçlar ile enfeksiyonları koruyucu veya tedavi edici ilaçlar verilebilir.

İmmunsupresfi ilaçların sık yan etkileri nelerdir?

İmmunsupresfi ilaçların sık yan etkileri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

İlaçlar Sık görülen yan etkiler
Prednizolon Kilo alma, yüksek kan basıncı, mide tahrişi, iştah artışı, diyabet riskinde artış, osteoporoz, katarakt
Siklosporin Yüksek kan basıncı, hafif titreme, kıllanmada artış, diş etinde büyüme, diyabet riskinde artış, böbrek hasarı
Azathioprin Kemik iliğinde baskılanma, enfeksiyon riskinde artış
MMF Karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal
Takrolimus Yüksek kan basıncı, diyabet, titreme, baş ağrısı, böbrek hasarı
Sirolimus/ everolimus Yüksek kan basıncı, kan hücre sayılarında düşme, ishal, sivilce, eklem ağrısı, kolesterolve trigliseritartışı
Eğer nakilli böbrekte yetmezlik olursa, diyalize başlanması veya ikinci kez böbrek nakli seçenekleri vardır.

Nakilli böbrekte yetmezlik gelişirse ne olur?

Nakilli böbrekte yetmezlik geliştiği zaman, hastanın ya diyalize girmesi ya da tekrar böbrek nakli olması gerekir.

Böbrek nakli sonrası önlemler

Başarılı bir böbrek nakli, yeni, normal, sağlıklı ve bağımsız bir hayat sağlar. Ancak böbrek alıcısı disiplinli bir hayat sürmelidir, nakilli böbreği korumak ve enfeksiyonları önlemek için bazı önlemlere dikkat etmelidir. Hasta uyumlu olmalıdır ve verilen ilaçlara düzenli olarak, doz atlamadan almalıdır.

Nakilli böbreği sağlıklı tutmak için genel öneriler

  • Asla ilaçları almayı bırakmayın veya dozları değiştirmeyin. Unutmayın ki nakilli böreğin yetmezliğinde ilaçların düzensiz ya da yetersiz alınması veya kesilmesi en sık nedenler arasındadır.
  • Her zaman ilaç listesi yapın ve yeterli yedek ilacınız olsun. Rastgele ilaçlar veya bitkisel tedaviler kullanmayın.
  • Kan basıncı, idrar volümü, kilo ve kan şekerinizi (eğer doktorunuz tarafından önerildi ise) her gün takip edin.
  • Düzenli doktor takibi ve önerilen tetkiklerin yapılması zorunludur.
  • Kan tetkikleri sadece güvenilir laboratuvarlarda yapılmalıdır. Eğer laboratuvar sonuçları beklemediğiniz düzeyde ise, farklı labotauvarda testleri tekralamadan ziyade, ilk olarak doktorunuza sonuçları danışmanız önerilir.
  • Acil bir durumda, hastalığınızı bilmeyen bir doktora gittiğinizde böbrek nakilli olduğunuzu ve kullandığınız ilaçlar hakkında bilgi veriniz.
  • Böbrek nakli sonrasında diyet kısıtlamaları daha azdır. Öğünler düzenli alınmalıdır. Dengeli, kalori açısından yeterli ve önerildiği kadar protein içeren bir diyet tüketilmelidir. Tuzu, şekeri ve yağı az yiyecekler tüketilmeli ve kilo almayı engellemek için liften zengin beslenme yapılmalıdır.
Nakil sonrası dönemde başarının anahtarı, düzenlilik, önlemler ve uyanık olmalıdır.

  • Dehidratasyonu önleyecek şekilde su tüketilmelidir. Hastaların günde 3 litreden fazla su tüketmeleri gerekebilir.
  • Düzenli egzersiz ile kilo kontrol altında tutulmalıdır. Ağır fiziksel aktivitelerden ve futbol, boks gibi sporlardan kaçınılmalıdır.
  • Nakilden iki ay sonra doktorunuza danışarak güvenli cinsel aktivitelere devam edilebilir.
  • Sigara ve alkolden kaçınınız.
  • Sinema, alışveriş merkezi, toplu taşıma gibi kalabalık yerlerden ve enfeksiyon geçiren kişilerden uzak durunuz.
  • Kamuya açık yerlerde ve inşaat alanları, kazı alanları gibi tozlu ortamlarda mağaralar, hayvan bakım yerleri, çiftlikler, bahçeler gibi yüksek riskli alanlarda daima bir yüz maskesi takın.
  • Yemekten önce, ilaç hazırlamadan veya elinize ilaçlarınızı elinize almadan önce ve tuvaletten sonra daima ellerinizi sabun ve su ile yıkayın.
  • Filtre edilmiş ve kaynatılmış su için.
  • Evde pişirilmiş, taze yiyecekleri temiz kaplarda yiyin. Dışarıda pişirilmiş, az pişmiş veya pişirilmemiş yemekleri tüketmekten kaçının. Nakilden sonraki ilk üç ayda çiğ meyve ve sebzelerden kaçının.
  • Evde uygun temiz bir ortam sağlayın.
  • Günde iki kez fırçalayarak dişlerinize iyi bakın.
  • Cildinizde herhangi bir kesik, aşınma veya çiziği ihmal etmeyin. Bunları derhal sabun ve su ile temizleyip üzerini kapatın.
Böbreklerininzi korumak için yeni ya da olağan dışı bir durum olduğunda derhal doktorunuza danışmanız ve acil tedavi önemlidir.
Şu durumlarda doktorunuza veya nakil kliniğine başvurun veya arayın:
  • 37.8 ℃ ve üzerinde ateş ve üşüme, yaygın vücut ağrıları ve geçmeyen baş ağrısı gibi grip benzeri şikayetler
  • Nakilli böbreğin üzerinde veya etrafında kızarıklık veya ağrı
  • İdrar miktarında belirgin azalma, vücutta sıvı birikmesi (şişme) veya hızlı kilo alımı (günde 1 kg dan fazla)
  • İdrarda kan veya idrar yaparken yanma hissi
  • Öksürük nefes darlığı, kusma veya ishal
  • Yeni veya beklenmeyen şikayetler
  • Böbreklerinizi korumak için yeni veya olağan dışı bir durum olduğunda derhal doktorunuza danışmanız ve acil tedavi önemlidir.
Niçin sadece böbrek yetmezliği olan az sayıda hasta böbrek nakli olabilmektedir?

Böbrek nakli, SDBH olan hastalar için en etkili ve en iyi tedavi seçeneğidir. Böbrek nakline ihtiyaç duyan ve böbrek nakli olmak isteyen çok sayıda hasta vardır. Böbrek naklinin sınırlı sayıda yapılabilmesinin üç önemli neden vardır.

1. Böbrek yetersizliği: Çok az sayıda hasta canlı veya kadavra vericiden böbrek elde etmek için şanslıdır. Başlıca sorunlar, sınırlı sayıda canlı verici varlığı ve kadavra vericiler için uzun bir organ bekleme listesinin varlığıdır.

2. Maliyet: Nakil cerrahisi maliyeti ve nakil sonrası hayat boyu kullanılacak ilaçların maliyeti oldukça yüksektir. Bu durum gelişmekte olan ülkelerde çok sayıda hasta için önemli bir engel oluşturmaktadır.

3. Nakil merkezlerinin olmaması: Gelişmekte olan ülkelerde, böbrek nakli için nakil merkezleri ya yoktur, ya da kolay ulaşılamamaktadır.

Böbrek vericilerinin azlığı, hastaları böbrek naklinin faydalarından mahrum bırakan en önemli etkendir.

Kadavradan Böbrek Nakli

Kadavradan böbrek nakli

Kadavradan böbrek nakli nedir?

Kadavradan böbrek nakli, ‘beyin ölümü’ gerçekleşmiş bir hastadan SDBH olan bir hastaya sağlıklı bir böbreğin naklidir. Böbrek, ‘beyin ölümü’ gerçekleştiği açıklanan ve ölmesi durumunda daha önceden organlarını bağışlayan ya da ailesi tarafından organları bağışlanan bir bireyden gelir.

Kadavradan böbrek nakli niçin gereklidir?

Canlı vericilerin yetersizliğinden dolayı, bir çok KBH hastası, nakil için istekli olmasına ragmen, diyalize girmeye devam etmek zorundadır. Bu hastalar için tek umut, kadavra böbrek vericileridir. İnsanlığa en büyük hizmet, öldükten sonra organlarını bağışlayarak başkalarının yaşamlarını kurtarmaktır.Kadavradan böbrek nakli, yasadışı organ ticaretinin ortadan kaldırmaya yardımcı olur ve böbrek bağışının en ahlaki şeklidir.

‘Beyin ölümü’ nedir?

‘Beyin ölümü’ tüm beyin işlemlerinin tam ve geri döndürülemez duruşu ile ölümle sonuçlanan durumdur. ‘Beyin ölümü’ tanısı hastanede yatan, bilinci kapalı ve solunum desteği alan hastalarda doktorlar tarafından konulur.

Beyin ölümü tanısı için kriterler:

1. Hastanın koma halinde olduğu ve koma nedenleri (kafa travması, beyin kanaması gibi) hikaye, muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme testleri ile kesinleştirilmiştir. Belirli ilaçlar (Sedatifler, epilepsi ilaçları, kas gevşeticiler, depresyon ilaçları, hipnotik ve narkotik ilaçlar), metabolik ve endokrin nedenler beyin ölümünü taklit eden bilinç kaybı durumuna neden olabilir. Beyin ölüm tanısı doğrulanmadan once bu tür nedenleri dışlanması gerekir. Düşük kan basıncı, düşük Vücut ısısı ve düşük vücut oksijeni beyin ölümü düşünmeden önce doktor tarafından düzeltilmelidir.

‘Beyin ölümü’ durumunda hasarın herhangi bir tıbbi veya cerrahi tedavi ile iyileşme şansı yoktur.

2. ‘Kurtulma olasılığını dışlamak’ için yeterli bir süre uzman bakımı altında uygun tedavi ile devam eden derin koma.

3. Kendi solunumu olmayan ve solunum cihazı desteğine ihtiyaç olması.

4. Solunum, kan basıncı ve dolaşımının ventilator veya diğer yaşam destek üniteleri ile sürdürülmesi.

Beyin ölümü ile bilinç kaybı arasındaki fark nedir?

Bilinci yerinde olmayan bir hasta, ventilator desteğine ihtiyaç duyabilir veya duymayabilir ve uygun tedavi ile iyileşmesi muhtemeldir. ‘Beyin ölümü’ olan bir hastada beyin hasarı ciddidir ve geri dönüşümsüzdür. Tıbbi veya cerrahi tedaviye rağmen iyileşme beklenmez. ‘Beyin ölümü’ olan bir hastada, ventilator kapatılır kapatılmaz solunum ve kalp atması durur. Hasta yasal olarak zaten ölüdür ve ventilatörün kapatılması ölüm nedeni değildir. Beyin ölümü olan hastalar, kalpleri nispeten kısa süre sonra duracağı için süresiz olarak ventilator desteğinde kalacak değillerdir.

Öldükten sonra böbrek alınabilir mi?

Hayır. Kalp ve solunum geri dönüşümsüz ve kalıcı olarak durduktan sonra ölüm meydana gelir. Korneanın alınmasında olduğu gibi böbrek alınması olası değildir. Kalp durduğu zaman, böbrek kan akımı da durur, böbreğin nakil için kullanımına engel olacak şekilde böbrekte ciddi ve geri dönüşsüz hasar oluşur.

‘Beyin ölümü’ durumunda vücudun solunumu ve kan dolaşımı ölümden sonra yapay olarak sürdürülür.

‘Beyin ölümü’ nün sık nedenleri nelerdir?

Beyin ölümünün sık nedenleri; kafa travmaları (örneğin düşme veya araç kazaları), kafa içi beyin kanaması, beyin enfarktüsü ve beyin tümörüdür.

‘Beyin ölümü’ tanısı ne zaman ve nasıl konur? ‘Beyin ölümü’ tanısını kim koyar?”

Yeterli bir süredir ventilatör ve diğer yaşam destek ünitelerine bağlı olan derin komadaki bir hastada nörolojik muayene ile klinik muayenelerde bir iyileşme gösterilmediği durumlarda ‘beyin ölümü’ ihtimali düşünülebilir. Beyin ölümü tanısı böbrek nakli ekibinde yer almayan başka bir doktor ekibi tarafından konmaktadır. Bağımsız olarak muayene sonrası ‘beyin ölümü’ tanısı koyan bu ekipte, hastanın sorumlu doktoru, nöroloji uzmanı, beyin cerrahı bulunmaktadır.Detaylı bir fizik muayene, laboratuvar testleri, beyin için özel bir EEG ile beyin hasarının geri dönme ihtimali tüm yönleriyle araştırılır. Eğer geri dönme ihtimali olmadığı doğrulanırsa ‘beyin ölümü’ gerçekleştiği kabul edilir.

‘Beyin ölümü’ gerçekleşmiş birisinden böbrek nakline engel durumlar nelerdir?

Beyin ölümü gerçekleşmiş birisinden şu durumlarda böbrek alınması kabul edilmez:

1. Aktif enfeksiyon varlığı.

2. HIV, hepatit B veya hepatit C varlığı.

3. Uzun süredir hipertansiyon, diabetes mellitus, böbrek hastalığı veya böbrek yetmezliği varlığı.

4. Kanser varlığı (beyin tümörü hariç).

Bir kadavra verici iki böbrek vereceği için iki böbrek hastasının diyalizden kurtulmasını sağlar.
Kadavra vericiden başka hangi organlar alınabilir?

Kadavra vericiler her iki böbreklerini verebilir ve iki hastanın hayatını kurtarır. Böbrek dışında göz, kalp, karaciğer, deri, pankreas gibi diğer organlarda bağışlanabilir.

Kadavradan böbrek nakli ekibi kimlerden oluşur?

Kadavradan böbrek nakli için uygun bir ekip çalışması gerekir. Ekipte yer alanlar şunlardır:

  • Yasal onay almak için kadavra böbrek bağışçısının yakınları.
  • Vericinin sorumlu doktoru.
  • Hasta yakınlarına böbrek bağışı için açıklama yapan ve yardımcı olan organ nakli koordinatörü.
  • Beyin ölümü tanısının konması sırasında nörolog.
  • Nefroloji ve üroloji uzmanları ile nakil cerrahı.
Kadavradan böbrek nakli nasıl yapılır?

Kadavradan böbrek nakli için önemli konular şunlardır:

  • Beyin ölümü tanısının doğru konması zorunludur.
  • Bağışlanan böbreklerin makul derecede sağlıklı olduğu ve vericinin bağışta bulunmasına engel teşkil edecek sistemik bir hastalığının bulunmadığı doğrulanmalıdır.
  • Organ bağışına izin verebilme yetkisi olan bir akraba veya kişi tarafından bağış için izin verilmiş olmalıdır.
  • Her iki böbrek vericinin vücudundan çıkarılana kadar bağışçı solunum, kalp atışı ve kan basıncını korumak için solunum aletine ve diğer yaşam destek ünitelerine bağlı olarak kalır.
Başarılı bir böbrek nakli sonrası hasta normal ve sağlıklı bir yaşam sürer.
  • Böbrekler çıkarıldıktan sonra özel bir soğuk solüsyon ve buz içinde tutulur. Bir kadavra verici iki böbreğini bağışlaması ile iki alıcıya yeni bir yaşamı hediye edebilir.
  • Uygun alıcılar, kan grubu, HLA eşleştirmesi ve çapraz doku uyumu karşılaştırması sonrası organ nakli bekleme listesinden seçilir.
  • Böbrekler çıkarıldıktan sonra erken dönemde yapılan böbrek naklinde daha iyi sonuçların elde edilmesi beklenmektedir. İdeal olanı böbrekler çıkarıldıktan sonraki 24 saat içinde naklin yapılmasıdır. Belirli bir zaman süresinin ötesinde, böbrekler nakil için uygun olmayabilirler.
  • Alıcı üzerinde yapılan cerrahi işlem hem canlıdan hem de kadavradan yapılan nakillerde aynıdır.
  • Böbrek çıkarıldıktan sonra, nakil yapılıncaya kadar geçen süre içerisinde oksijen eksikliği, kan akımı olmaması ve buzda saklamadan dolayı soğuğa maruz kalınması nakil yapılacak böbrekte hasar oluşturabilir. Böyle bir hasar nedeniyle; böbrek, nakilden hemen sonra işlev görmeyebilir. Bazen de takılan böbreğin işlevini geri kazanması ve iyileşmesi için kısa süreli diyaliz ihtiyacı olabilir.
Vericinin ailesine herhangi bir ödeme yapılması gerekli midir?

Yok. Başka birine yeni bir yaşam sunmak paha biçilmez bir hediyedir. Bir bağışçı olarak, verici ya da vericinin ailesi bağışlanan böbrek karşılığında herhangi bir ödeme almayı beklememelidir. Alıcının kimseye ödeme yapması gerekmemektedir. Bu insani davranışın sağladığı sevinç ve memnuniyet, bağış yapana ya da bağışçının ailesine yeterli bir bedel olmalıdır.

Organ bağışı manevi bir davranıştır. Hayat kurtarmaktan daha kutsal olan ne olabilir?