واژه‌نامه
اریتروپویتین "ای پی او": هورمونی است که به‌وسیله کلیه‌ها تولید می‌شود و تشکیل گلبول‌های قرمز خون را از طریق مغز استخوان تسریع می‌کند. اگر کلیه‌ها آسیب ببینند، قادر به تولید اریتروپویتین کافی نیستند درنتیجه تشکیل گلبول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد که منجر به کم‌خونی می‌شود. اریتروپویتین دارویی تزریقی است که در درمان کم‌خونی ناشی از نارسایی کلیوی استفاده می‌شود.
الکترولیت‌ها: مواد معدنی مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم در جریان خون موجودند که عملکردهای مهمی از بدن را تنظیم می‌کنند. این مواد شیمیایی الکترولیت‌ها نام دارند. ازآنجایی‌که کلیه غلظت الکترولیت‌ها را در خون ثابت نگه می‌دارد، در بیماران کلیوی، خون برای بررسی سطوح الکترولیت‌ها آزمایش می‌شود.
اوروگرام داخل وریدی "آی وی یو": بررسی است که مجموعه‌هایی از رادیوگرافی‌های سیستم ادراری بعد از تزریق رنگ حاوی ید به‌صورت داخل وریدی انجام می‌شود. این آزمایش اطلاعاتی را درباره عملکرد کلیه و ساختار مجرای ادراری می‌دهد.
اورولوژیست: جراحی که متخصص بیماری‌های کلیوی است.
برداشت پروستات از طریق پیشابراه "تی یو ار پی": این روش درمانی استاندارد در هیپرپلازی خوش¬خیم پروستات "بی پی اچ" است که به‌وسیله اورولوژیست انجام می‌شود. در این روش درمانی با حداقل حالت تهاجمی، ابزاری با نام سیستوسکوپ از پیشابراه عبور داده می‌شود و غده پروستاتی که جریان ادرار را مسدود می‌کند برداشته می‌شود.
بیماری کلیوی پلی کیستیک "پی کی دی": "پی کی دی" رایج‌ترین اختلال ژنتیکی کلیه است که با رشد کیست¬های متعدد (حفره مایع) در کلیه‌ها مشخص می‌شود. ازجمله مهم‌ترین علل بیماری مزمن کلیوی است.
بیماری کلیوی دیابتی (نفروپاتی): دیابت‌های طولانی‌مدت موجب آسیب به عروق کوچک کلیه می‌شوند. این آسیب در ابتدا موجب از دست رفتن پروتئین از طریق ادرار می‌گردد. متعاقباً موجب افزایش فشارخون، ورم بدن و پس‌ازآن آسیب تدریجی و پیش‌رونده به کلیه می‌گردد. درنهایت، تخریب پیش‌رونده و منهدم‌کننده موجب نارسایی کلیوی شدید می‌گردد (مرحله نهایی بیماری کلیوی). این مشکل کلیوی ناشی از دیابت به‌عنوان بیماری کلیوی دیابتی شناخته می‌شود. بیماری کلیوی دیابتی رایج‌ترین دلیل بیماری مزمن کلیه است که مسئول 45 – 40 درصد موارد جدید نارسایی مزمن کلیوی می‌باشد.
بیماری کلیوی مزمن نارسایی مزمن کلیوی: از دست رفتن تدریجی، پیش‌رونده و برگشت‌ناپذیر عملکرد کلیه در طول چند ماه تا چند سال بیماری کلیوی مزمن نامیده می‌شود. در این بیماری غیرقابل درمان، عملکرد کلیه به‌کندی و دائماً کاهش می‌یابد. بعد از دوره‌ای طولانی این عملکرد تا جایی کاهش می‌یابد که کار کلیه‌ها متوقف می‌شود و تقریباً به‌صورت کامل از بین می‌رود. این مرحله پیشرفته و تهدیدکننده زندگی مرحله نهایی بیماری کلیوی بیماری کلیوی پیشرفته(انتهایی) نامیده می‌شود.
بیوپسی کلیه: فرایندی است که قطعه کوچکی از بافت کلیه را با سوزن برمی‌دارد تا اینکه بتوان این قطعه را زیر میکروسکوپ برای تشخیص بیماری بررسی کرد.
پتاسیم: یک ماده معدنی خیلی مهم در بدن است که برای عملکرد صحیح اعصاب، قلب و عضلات ضروری است. میوه تازه، آبمیوه‌های تازه، شیر نارگیل و میوه‌های خشک منابع غنی از پتاسیم هستند.
پروتئینوری: وجود مقادیر بالای پروتئین در ادرار.
پروتئین‌ها: این مواد یکی از سه دسته مواد اصلی غذایی هستند که بافت‌های بدن را ترمیم کرده و حفظ می‌کنند. شیر، تخم‌مرغ و غذاهای حیوانی منابع غنی پروتئین هستند.
پریتونیت: عفونتی درون حفره شکمی است. پریتونیت یک مشکل رایج دیالیز صفاقی است و درصورتی‌که درمان نشود می‌تواند زندگی را به خطر بی اندازد.
پس زدن: فرایندی که در آن بدن تشخیص می‌دهد اندام پیوندی، بیگانه است و تلاش می‌کند تا آن را تخریب کند
پیوند کلیه از جسد: به قسمت پیوند کلیه از فرد متوفی مراجعه کنید.
پیوند کلیه از فرد متوفی: یک‌روند جراحی است که در آن کلیه سالمی که توسط فردی که دچار مرگ مغزی شده است به بیمار مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن اهدا می‌شود.
پیوند کلیه انحصاری: پیوند کلیه معمولاً بعد از یک دوره درمان دیالیزی متغیر انجام می‌شود. پیوند کلیه‌ای که پیش از شروع دیالیز نگه‌دارنده انجام می‌شود یک پیوند کلیوی انحصاری نام دارد.
پیوند کلیه جفت: بسیاری از بیماران مرحله آخر بیماری کلیوی اهداکنندگان سالم و مشتاقی دارند که گروه خونی ناسازگار یا عدم تطابق متقابل بافتی دارند اهدا کلیه جفت استراتژی است که اجازه تبادل کلیه‌ها را از اهداکننده زنده بین دو جفت اهداکننده / گیرنده ناسازگار می‌دهد تا جفت‌های سازگار ایجاد شوند.
تبادل: یعنی یک چرخه کامل از دیالیز صفاقی که شامل سه مرحله است. مرحله اول جریان داخلی مایع دیالیز در شکم است. در مرحله دوم، مایع چند ساعت در شکم باقی می‌ماند و اجازه می‌دهد که مایع اضافی و مواد سمی از خون به مایع دیالیز (که دوئل نیز نامیده می‌شود) حرکت کنند. مرحله سوم جریان رو به خارج مایع دیالیز است.
داروی سرکوبگر ایمنی: داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند یا پاسخ ایمنی را کاهش می‌دهند و مانع می‌شوند که بدن اندام پیوندی را پس بزند.
دیالیز صفاقی: یک روش درمانی کارآمد برای نارسایی کلیه است. در این فرایند تصفیه، مایع دیالیزی از طریق یک کاتتر خاص وارد حفره شکمی می‌شود. این مایع مواد زائد و آب اضافی را از خون برمی‌دارد. مایع از خون بعد از یک دوره متغیر برداشته‌شده و دور ریخته می‌شود.
دیالیز صفاقی چرخشی دائمی "سی سی پی دی": "سی سی پی دی" یا دیالیز صفاقی خود به خودی "ای پی دی" شکلی از دیالیز صفاقی دائمی است که در خانه به‌صورت روزمره با یک ماشین خودکار سیار انجام می‌شود. در "سی سی پی دی"، ماشین تبادل مایعات را انجام می‌دهد درحالی‌که بیمار در خواب شبانه است. در این فرایند ماشین به‌صورت خودکار پر می‌شود و مایع دیالیز را از شکم بیرون می‌کشد.
دیالیز: فرایندی مصنوعی است که از طریق آن محصولات زائد و آب ناخواسته از بدن بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی دفع می‌شود.
دیالیز صفاقی خودبه‌خود "ای پی دی": به "سی سی پی دی" مراجعه کنید.
دیالیز صفاقی سیار دائمی "سی سی پی دی": "سی سی پی دی" شکلی از دیالیز است که می‌توان آن را به‌وسیله فرد در خانه بدون نیاز به ماشین انجام داد. در این نوع از دیالیز، مایع در فواصل زمانی منظم در کل روز مبادله می‌شود، یعنی کل 24 ساعت روز، هفت روز هفته.
دیالیزور: یک کلیه مصنوعی که خون را تصفیه می‌کند و مواد زائد و آب اضافی را از بدن در فرایند همودیالیز برمی‌دارد.
دیورتیک¬ها: داروهایی که تولید ادرار و دفع آب را به شکل ادرار افزایش می‌دهند که به از دست رفتن آب از بدن کمک می‌کند. دیورتیک‌ها «قرص‌های آب» نیز نامیده می‌شوند
رفلاکس مثانه به حالب "وی یو آر": حالتی است که رفلاکس جریان رو به عقب غیرطبیعی ادرار از مثانه به سمت حالب و احتمالاً به سمت کلیه رخ می‌دهد. یک اختلال عملکردی و آناتومیک است که در یک یا هر دو طرف ممکن است ایجاد شود. "وی یو آر" علت اصلی عفونت مجرای ادراری، فشارخون بالا و نارسایی کلیه در کودکان است.
زمان اقامت: در طول دیالیز صفاقی، دروهای که مایع "پی دی" در شکم باقی می‌ماند زمان اقامت نامیده می‌شود. در این زمان فرایند تصفیه صورت می‌گیرد.
سدیم: ماده‌ای در بدن که فشارخون و حجم خون را تنظیم می‌کند. رایج‌ترین شکل سدیم در غذاها سدیم کلراید است که نمک غذا نامیده می‌شود.
سندرم نفروتیک: مشکل کلیوی که در کودکان رایج‌تر است و با از دست رفتن پروتئین در ادرار (بیش از 3.5 گرم در هرروز)، سطوح پایین پروتئین خون، سطوح بالای کلسترول و ورم بدن مشخص می‌شود.
سنگ‌شکن با استفاده از شوک موجی: روشی است که از طریق آن موجهی به‌شدت متراکم به‌وسیله یک ماشین سنگ‌شکن تولید می‌شوند و به‌آسانی از مجرای ادرار به ادرار می‌ریزند. سنگ‌شکن با استفاده از شوک موجی روش درمانی معمولی است که در سنگ‌های کلیوی بسیار کاربرد دارد.
سونوگرافی: آزمایش تشخیصی بدون دردی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام‌ها یا ساختارهای درون بدن بهره می‌برد. سونوگرافی آزمایشی ساده، سودمند و بی‌خطر است که اطلاعات ارزشمندی نظیر اندازه کلیه، انسداد جریان ادرار و وجود کیست، سنگ و تومور را نشان می‌دهد.
سیستواورتروگرام در حال ادرار کردن: فرایندی است که برای نشان دادن آناتومی قسمت‌های پایین‌تر مجرای ادراری (مثانه و پیشابراه) از طریق واردکردن سوند به مثانه بیمار و واردکردن محلول (رنگ) استفاده می‌شود که می‌تواند روی فیلم‌های رادیوگرافی نشان داده شود. از بیمار خواسته می‌شود که ادرار کند و عکس‌های رادیوگرافی برداشته می‌شود.
سیستوسکوپی: فرایندی تشخیصی که در آن پزشک با استفاده از یک ابزار نازک، که با لامپ ظریف روشن‌شده و سیستوسکوپ نام دارد داخل مثانه و پیشابراه را بررسی می‌کند.
غشای نیمه‌تراوا: غشایی که به‌صورت انتخابی اجازه می‌دهد مواد حل‌شده و مایعات عبور کنند و سایر مواد را نگه می‌دارد. غشا یک بافت طبیعی یا ماده مصنوعی است.
فسفر: فسفر، درست بعد از کلسیم، دومین ماده معدنی فراوان در بدن است. با کلسیم برای قوی کردن استخوان‌ها و دندان‌ها، عمل می‌کند. گوشت‌ها، آجیل‌ها، شیر، تخم‌مرغ‌ها، غلات غذاهای غنی از فسفر هستند.
فشارخون: نیرویی است که همزمان با پمپ کردن خون از قلب از طریق جریان خون بر دیواره عروق خونی وارد می‌شود. فشارخون یکی از علائم اصلی است و اندازه‌گیری آن شامل دو رقم است. رقم اول نشانه فشارخون سیستولیک است که حداکثر فشار واردشده در زمان انقباض قلب را نشان می‌دهد. رقم دوم نشانه فشار دیاستولیک است که اندازه فشار بین قربان‌ها، در زمان استراحت قلب می‌باشد.
فشارخون بالا: عبارتی است که برای تشریح فشارخون بالا استفاده می‌شود.
فیستول: به فیستول شریانی وریدی مراجعه کنید.
فیستول شریانی وریدی "ای وی": یعنی رابطی بین شریان و عروق که معمولاً در بازو از طریق جراحی ایجاد می‌شود. در فیستول "ای وی" مقدار زیادی خون با فشار بالا به ورید وارد می‌شود و موجب اتساع ورید می‌گردد. وریدهای اتساع یافته اجازه واردکردن آسان سوزن‌های موردنیاز برای دیالیز را می‌دهند. فیستول "ای وی" رایج‌ترین و بهترین روش دسترسی به عروق در همودیالیز طولانی‌مدت است.
فیلتراسیون تخمینی گلومرولی: میزان تخمینی فیلتراسیون گلومرولی عددی است که از روی سطح کراتینین خون و دیگر اطلاعات محاسبه می‌شود. میزان تخمینی فیلتراسیون گلومرولی چگونگی عملکرد کلیه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و مقدار طبیعی آن 90 یا بیشتر است. آزمون میزان تخمینی فیلتراسیون گلومرولی برای تشخیص، رتبه‌بندی مراحل و کنترل دقیق پیشرفت ناراسس مزمن کلیوی سودمند است.
کاتتر همودیالیز: لوله طویل منعطفی است که دو لومن دارد. خون از یک لومن کشیده می‌شود، برای تصفیه وارد مدار دیالیز می‌شود و از طریق لومن دیگر به بدن برمی‌گردد. جای گذاری یک کاتتر با لومن دوگانه رایج‌ترین و کارآمدترین روش همودیالیز اورژانسی و موقت است.
کراتینین و اوره: محصولات دفعی یا ناشی از متابولیسم پروتئین هستند. این مواد به‌وسیله کلیه‌ها برداشته می‌شوند. سطح معمول کراتینین سرم در بزرگ‌سالان 0.8 تا 1.4 میلی گرم درصد است و سطح اوره 20 تا 40 میلی‌گرم درصد است. در نارسایی کلیه سطح اوره و کراتینین خون بالا می‌رود.
کلسیم: فراوان‌ترین ماده معدنی در بدن که برای تکامل و حفظ قدرت استخوان‌ها و دندان‌ها لازم است. شیر و فراورده‌های شیر مثل ماست و پنیر منابع طبیعی غنی از کلسیم هستند.
کلیه مصنوعی: به دیالیزور مراجعه کنید.
کم‌خونی (آنمی): حالت پزشکی است که در آن هموگلوبین در خون کاهش می‌یابد. کم‌خونی منجر به ضعف، بی‌حالتی و تنگی نفس در حالت فعالیت می‌شود. کم‌خونی در نارسایی مزمن کلیوی رایج است و ناشی از کاهش تولید اریتروپویتین توسط کلیه است.
گرافت: نوعی از دسترسی طولانی‌مدت به همودیالیز است. گرافت یک قطعه کوتاه از لوله نرم صناعی است که ورید را به یکی از شریان‌های بازو متصل می‌کند. سوزن‌ها در این پیوند در طول درمان همودیالیز جای گذاری می‌شوند.
مرحله نهایی بیماری کلیوی بیماری کلیوی پیشرفته(انتهایی) : مرحله پیشرفته بیماری کلیوی مزمن (مرحله نارسایی مزمن کلیوی مرحله پنجم) به‌عنوان مرحله نهایی بیماری کلیوی بیماری کلیوی پیشرفته(انتهایی) یا ESRD نامیده می‌شود. در این مرحله از نارسایی مزمن کلیوی نارسایی کامل یا تقریباً کامل کلیه‌ها دیده می‌شود. بیماران مبتلابه بیماری کلیوی پیشرفته(انتهایی) نیازمند درمانی چون دیالیز یا پیوند، هستند که منجر به زندگی نسبت طبیعی می‌شود.
مرگ مغزی: مرگ مغزی آسیب شدید و دائمی به مغز است که به هیچ‌یک از درمان‌های دارویی یا جراحی پاسخ نمی‌دهد. در مرگ مغزی، تنفس بدن و گردش خون به‌صورت مصنوعی تأمین می‌شود.
میکچوریتینگ سیستواورتروگرام: به سیتستو اورتروگرام دفعی مراجعه کنید.
میکروآلبومینوری: به ظهور مقادیر اندک اما غیرطبیعی از آلبومین در ادرار اشاره می‌کند. بروز این حالت نشانه شروع بیماری کلیوی است.
نارسایی کلیوی: حالتی که در آن تخریب عملکرد کلیه منجر به پالایش ناکافی مواد سمی و مواد زائد از خون می‌شود. این حالت از روی سطوح اوره و کراتینین در خون مشخص می‌شود.
نارسایی (آسیب) کلیوی حاد: حالتی که در آن فقدان ناگهانی و سریع عملکرد کلیوی دیده می‌شود. این نوع از آسیب کلیوی موقت و معمولاً برگشت‌پذیر است.
نفرولوژیست: پزشک متخصص داخلی یا کودکان که دوره فوق تخصصی بیماری‌های کلیوی را گذرانده است
نفرون: واحد عملکردی کلیه که مسئول پالایش واقعی و فیلتراسیون خون است. هر کلیه حاوی یک‌میلیون نفرون است.
وزن خشک: وزن فرد است بعدازاینکه تمامی مایعات اضافی از طریق دیالیز برداشته شدند.
همودیالیز: مطلوب‌ترین روش برای درمانی نارسایی کلیوی است. در همودیالیز خون با کمک ماشین دیالیز و یک کلیه مصنوعی (دیالیزور) تصفیه می‌شود.
هموگلوبین: یک مولکول پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن حمل می‌کند و دی‌اکسید کربن را از چینی‌جاها به ریه‌ها بازمی‌گرداند. هموگلوبین به‌وسیله آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود و مقدار آن به شکلی کاهش می‌یابد که کم‌خونی نامیده می‌شود.
هیپرتروفی خوش¬خیم پروستات "بی پی اچ": بزرگ شدن غده پروستات همراه با بالا رفتن سن در مردان رایج است. "بی پی اچ" بزرگی غیر سرطانی غده پروستات در مردان مسن است که پیشابراه را تحت‌فشار قرار می‌دهد، جریان ادرار را مسدود می‌کند و موجب مشکلات ادرار کردن می‌شود.
هیپرکالمی: سطح معمول پتاسیم سرم بین 3.5 و 5.0 میلی اکی والان در هر لیتر است. هیپرکالمی حالتی است که با افزایش سطح پتاسیم خون مشخص می‌شود. هیپرکالمی در نارسایی کلیوی رایج است و می‌تواند زندگی را به خطر بی اندازد و نیازمند درمان دارویی سریع است.