داشتن یک کلیه موضوع نگرانکنندهای است؛ اما با مراعات برخی مسائل و سبک زندگی سالم فرد میتواند یک زندگی طبیعی با یک کلیه داشته باشد.
فردی که یک کلیه دارد احتمالاً با چه مشکلاتی روبرو خواهد بود؟ چرا؟
تقریباً تمامی افراد با دو کلیه متولد میشوند؛ اما به دلیل ظرفیت زیاد و ذخیره کافی، حتی یک کلیه نیز قادر به انجام اعمال طبیعی دو کلیه است؛ بنابراین فردی که یک کلیه دارد در فعالیتهای معمول و جنسی یا کار شدید مشکلی ندارد. تنها یک کلیه برای زندگی طبیعی و فعال در تمام طول عمر کافی است. در بیشتر موارد بیمارانی که با یک کلیه متولد میشوند، تشخیص تک کلیهای بودن بهصورت تصادفی در هنگام انجام آزمایشهای رادیوگرافی به دلایلی کاملاً متفاوت صورت میگیرد.
در معدودی از بیماران تک کلیهای در طول دورههای طولانی، تأثیرات احتمالی بیماری شامل فشارخون بالا و از دست رفتن پروتئین در ادرار است. کاهش عملکرد کلیه بسیار نادر است.
دلایل تک کلیهای بودن چیست؟
سه حالت معمول که در آن فرد تک کلیهای میشود عبارتاند از:
1. فردی که با یک کلیه متولدشده است.
2. یک کلیه با جراحی برداشتهشده است. دلایل اصلی برداشتن کلیه عبارتاند از سنگ، سرطان، انسداد، تجمع عفونت از کلیه و یا آسیب شدید.
3. یک کلیه برای پیوند اهداشده است.
فردی که یک کلیه دارد زندگی طبیعی و فعالی دارد.
چه احتمالاتی میتوانند باعث تک کلیهای بودن در زمان تولد بشوند؟
بسیاری از افراد با یک کلیه متولد میشوند. احتمالاً داشتن یک کلیه از زمان کودکی حدود یک نفر از هر 750 نفر است. تک کلیهای بودن در مردان رایجتر است و معمولاً فقدان کلیه سمت چپ مشهود است.
احتیاطهای لازم برای افراد تک کلیهای چیست؟
افراد تک کلیهای عملکرد طبیعی دارند، اما میتوان این حالت را به دوچرخ بدون داشتن چرخ زاپاس تشبیه کرد.
در فقدان کلیه دوم، اگر آسیب ناگهانی و شدیدی رخ برای تک کلیه در حال فعالیت رخ بدهد، نارسایی کلیوی حاد احتمالاً ایجاد میشود و تمامی اعمال کلیه بهسرعت وخیم میشوند.
نارسایی کلیوی حاد میتواند موجب مشکلات متعدد و عوارضی شود و نیازمند توجه فوری است. در طول یک دوره کوتاه شدت مشکلات افزایش مییابد و میتواند عوارضی ایجاد کند که زندگی را تهدید میکنند. چنین بیمارانی نیازمند دیالیز فوری هستند. برای پرهیز از آسیب کلیوی و نتایج آن، احتیاطهایی را توسط همه بیماران تک کلیهای باید مراعات شوند.
در چه شرایطی خطر ناگهانی آسیب به یک کلیه وجود دارد؟
شرایط بالقوهای که موجب آسیب ناگهانی و شدید به تک کلیه میشوند عبارتاند از:
1- انسداد ناگهانی جریان ادراری ناشی از سنگ یا لخته خونی در پیشابراه (لولهای که کلیهها را به مثانه مرتبط میکند). انسدادی که موجب میشود جریان ادرار به بیرون از کلیهها برود.
2- در طول جراحی شکم، بسته شدن تصادفی پیشابراه فرد تک کلیهای از عبور ادرار به مثانه جلوگیری خواهد کرد و فشار را در کلیهها افزایش میدهد و آسیب بیشتر به تک کلیه را موجب خواهد شد.
3- آسیب به تک کلیه. خطر آسیب به کلیه در ورزشهای برخوردی مثل بوکس، هاکی، فوتبال ورزشهای رزمی و کشتی وجود دارد. تک کلیه برای برآورده کردن نیازهای طبیعی بدن بزرگتر و سنگینتر از کلیه طبیعی میشود. چنین کلیه بزرگشدهای بیشتر مستعد آسیب است.
افراد زیادی با یک کلیه متولد میشوند
چه احتیاطهایی برای محافظت از تک کلیه توصیه میشوند؟
افرادی که تک کلیهای هستند به درمان نیاز ندارند؛ اما رعایت یک سری احتیاطها برای محافظت از تک کلیهشان عاقلانه است. احتیاطهای مهم عبارتاند از:
- نوشیدن آب زیاد (در حدود سه لیتر در روز).
- پرهیز از آسیب به تک کلیه از طریق پرهیز از ورزشهای برخوردی مثل بوکس، هاکی، فوتبال و ورزشهای نظامی و کشتی.
- پیشگیری و درمان زودهنگام سنگ کلیه و عفونت مجاری ادراری.
- پیش از شروع هر درمان جدید یا جراحی شکم پزشک باید از تک کلیهای بودن فرد مطلع شود.
- کنترل فشارخون، ورزش منظم، رژیم سالم متعادل و پرهیز از مصرف مسکنها. پرهیز از رژیمهای پرپروتئین و محدود کردن نمک روزانه مگر آنکه توسط پزشک تجویز شود.
- بررسیهای منظم پزشکی. اولین و مهمترین توصیه به فردی که با تک کلیه زندگی میکند داشتن بررسیهای منظم پزشکی است.
افراد تک کلیهای نباید نگران باشند اما لازم است که احتیاطهایی را مراعات کنند و بررسیهای منظم پزشکی را انجام دهند
عملکرد کلیهها را با بررسی فشارخون و آزمایش ادرار و خون حداقل یکبار در سال کنترل کنید. بررسیهای منظم پزشکی در کشف علائم زودهنگام مشکلات کلیوی یا گسترش نارسایی کلیوی مفید خواهند بود. کشف زودهنگام نارسایی کلیوی فرصتی را برای درمان و مراقبت بهموقع فراهم میکند.
چه زمانی باید بیمار تک کلیهای با پزشک مشورت کند؟
بیماران تک کلیهای در صورت بروز حالات زیر باید بلافاصله با پزشک مشورت کنند:
- کاهش ناگهانی یا فقدان کامل خروجی ادرار
- آسیب تصادفی به تک کلیه بزرگشده
- نیاز به مصرف مسکن برای درد
- نیاز به استفاده از رادیوگرافی برای آزمایشهای تشخیصی
- تب، سوزش ادرار و خون در ادرار.